Bilindiği üzere hiçbir sistem/makine yüzde yüz verimle çalışmaz. Yani sisteme/makineye verilen tüm enerji faydalı yani kullanılabilir enerjiye dönüştürmek mümkün değildir.
Peki ama sistemler/makineler aldıkları enerjilerin hepsini faydalı enerji olarak kullanamıyor ise enerji paylaşımları nasıl olacaktır?
Bu soru oldukça genel bir sorudur bu soruyu biz otomotiv mühendisleri olarak içten yanmalı motorlar için cevaplayacak olursa şu şekilde ifade edebiliriz;
Bir ısı makinesi hiçbir zaman yüzde yüz verimle çalışmaz ve enerji korunumu gereği faydalı işe dönüştürdüklerinin dışında kalan tüm enerji ısı olarak sitemden/motordan uzaklaşır. Bu enerji transformasyonu(dönüşümü) motorlarda temel olarak termal ve mekaniksel kayıplardır. Mekaniksel kayıplar sırası ile piston-krank-biyel mekanizması, volan-kavrama arası kavram-diferansiyel-yol arasındaki kayıplar olmakta ve bu kayıp enerjide ısı olarak çevreye atılmaktadır. Ancak bu yazımızda sadece motor içinde meydana gelen kayıplar dikkate alınacaktır. Aslında temel olarak ısı makinelerinde başta olmak üzere sisteme verilen enerjinin bir kısmı faydalı işe dönüşürken kalan kısmı ısı enerjisi olarak sistemden uzaklaşır. Bu açıdan bir motordaki kayıp yüzdeleri aşağıdaki gibi ayrılmaktadır.
Termal kayıplar görüldüğü üzere oldukça fazla bir yüzdeye sahiptir. Mekanik kayıp kendi içinde beş gruba ayrılmıştır. Bunlar;
-Segmanlar ile silindir arasında %9
-Piston biyel kolu bağlantısında %7.5
-Biyel krank mili bağlantısında %7
-Krank mili yataklarında %11
-Taze dolgu veya motor yardımcı sistemlerinde % 65.5’lık kayıp yaşanmaktadır.
[1] Mahle GmbH, Pistons and Engine Testing 2nd Edition, Springer Vieweg
İbrahim TAŞ
Otomotiv ve Makine Mühendisi