Chip Tuning Nedir?
Chip tuning araçların EKÜ’sünün (Elektronik Kontrol Ünitesi) farklı amaçlar için değiştirilmesi veya modifiye edilmesidir. Chip tuningteki amaç daha yüksek güç elde etmek, emisyon değerlerini düşürmek veya daha iyi yakıt ekonomisi sağlamak olabilir.
EKÜ’nün araçlarda kullanımı hakkında tam tarih vermek mümkün olmamakla birlikte 1970’li yıllarda araçlarda kullanıldığı söylenebilir. Araç üreticileri araç kontrolü için kullanılan EKÜ’yü motorun düşük yakıt tüketmesi ve uzun servis süresi sağlaması kıstaslarıyla tasarlarlar/kodlarlar. EKÜ sadece motor kontrolü için kullanılmaz; şanzımanın kontrolü, ASR, ABS vb. sistemlerin kontrolü amacıyla da kullanılır.
Chip tuning mevcut araçtaki EKÜ’nün modifiye edilmesi şeklinde olabileceği gibi ek bir aparatla EKÜ’ye bağlanarak da uygulanabilir.
Chip tuning ile motorun tork ve gücü %10-%25 oranlarında arttırılabilir. Bu değerler sınır değerler olmayıp motora bağlı olarak değişik aralıklarda olabilir.
Chip Tuning Nasıl Yapılır? Hangi Parametreler Nasıl Değiştirilir?
Araçlarda chip tuning ile değişiklik yapılabilmesi için birtakım parametreleri değiştirmek gerekir. Bu parametrelere ve parametrelerin etkilerine bakalım.
1) Ateşleme Avansı: Ateşleme avansı, mevcut şartlarda motordan maksimum verimin alınabileceği avans değeri olarak EKÜ’ye kodlanır. Ateşleme avansını arttırırmak tork artışı sağlarken azaltılması tork düşüşüne sebep olur. Bunun yanında ateşleme avansının iyi ayarlanamaması motorda vuruntuya sebep olabilir.
Yukarıdaki açıklamalar sadece ateşleme avansının değiştirilerek gücün arttırılamayacağını gösteriyor. Peki hangi durumlarda ateşleme avansını değiştirmek işe yaramaktadır? Bu sorunun yanıtını iki şekilde verebiliriz. Birincisi yakıt/hava oranını değiştirmek, turbo basıncını değiştirmek gibi işlemler ile silindirin içine alınan karışım değiştirilirse ateşleme avansının da değiştirilmesi gerekir. Örneğin silindire daha fazla karışım alınırsa daha fazla güç elde edilebilir. Daha fazla güç için ise ateşleme avansının modifiye edilmesi gerekmektedir. Sorunun ikinci yanıtı ise yakıt değişimidir. Bilindiği üzere birçok araç benzinli olarak fabrikadan çıkmaktadır fakat sonradan LPG yakıt sistemi eklenerek motor LPG yakıtında çalıştırılmaktadır. Motorda kullanılan yakıtın değişmesi yanma, alev hızı, vuruntu direnci gibi parametrelerin tamamen değiştiği anlamına gelir. Bu yüzden ateşleme avansının modifiyesi gerekir.
NOT: Bazı araçlar (örneğin Honda Civic) satın alınırken LPG takılı olarak satın alınabiliyor. Bu birçok kişi tarafından fabrikada araca LPG takıldığı algısını ortaya çıkartıyor. Halbuki araç fabrikadan sadece benzinli olarak çıkıyor. Honda’nın anlaşmış olduğu LPG takan firmalar, tıpkı bizim sanayide LPG taktırdığımız gibi (BRC vb.), araca LPG takıyor ve araç bu haliyle satılıyor. Dolayısıyla bu araçlarda fabrikada LPG’li olarak üretilmiyor.
2) Yakıt/Hava Oranı: Benzinli motorlar teorik olarak 14.7/1 hava/yakıt oranında çalışır. Pratikte bu 15/1 olarak söylenir. Motorlarda λ (lambda) kavramı yakıt/hava oranını ifade etmek için kullanılır. λ=(Gerçekteki hava/yakıt oranı)/(Teorideki hava/yakıt oranı) şeklinde formüle edilir. Teorik hava/yakıt oranı sabit olduğu için mevcut durumda motora alınan hava/yakıt oranı ölçülerek lambda değeri elde edilir. Benzinli motorlarda lambda değeri 0.72-1.2 arasında değişir.
Hava-yakıt oranının değişmesiyle silindir içine alınan karışım değişir, bu da motordan alabileceğiniz gücü değiştirir.
Chip tuning uygulamalarında güç artışı sağlanmak istenirse hava/yakıt oranı azaltılarak (yani yakıt miktarı arttırılarak) silindir içine yakıt bakımından daha yoğun karışım alınması sağlanır. Böylece motordan alınacak güçte artış sağlanır. SAE’ye göre motordan maksimum güç alınmak istenirse hava/yakıt oranı 12.5/1 olarak ayarlanmalıdır. Yani λ=(12.5/1)/(14.7/1)=0.85 değerine ayarlanmalıdır. Tabii olarak karışımın değişmesi ateşleme avansının da değişmesi gerektiğini ifade eder.
Yakıt-hava oranını arttırarak motorun daha ekonomik çalışması da sağlanabilir. SAE’ye göre motordan maksimum verim alınması için hava/yakıt oranının 16/1 olması gerekir. (λ=(16/1)/(14.7)=1.08) Bu parametreler dikkate alınarak kullanıcı ihtiyacına göre uygulamalar yapılmaktadır.
3)Turbo Basıncı: Turbolu motorlarda turbo basıncını kontrol etmek mümkündür. Daha yüksek güç istendiği durumlarda daha yüksek turbo basıncı kullanılarak motorda güç artışı sağlanabilir.
4)Hız Limitleri: EKÜ’de motorun çıkabileceği maksimum devir sayısı belirlidir. Eğer motor devri belirlenen limit değerlerin üstüne çıkarsa silindirlere gönderilen yakıt kesilir. Buna motorun kesime girmesi (cut off) denir.
Chip tuning uygulamalarında motorun çıkabileceği maksimum devir arttırılıp azaltılabilir. Genellikle maksimum devir arttırılır. Böylece düşük viteslerde daha yüksek hızlara çıkmak mümkün olur.
Chip Tuning Hangi Araçlara Uygulanabilir?
Chip tuning yapabilmek için bu iş için tasarlanmış cihazla araç EKÜ’süne OBD (On Board Diagnostic) girişinden bağlanmak gerekir. Chip tuning cihazıyla araç üzerindeki haritalar görülebilir ve değiştirilebilir. Chip tuningin uygulanabilmesi için prensip olarak bu yeterlidir. Buna rağmen her araca uygulanmaz.
Bazı araçlarda EKÜ haritaları özel protokoller vasıtasıyla koruma altındadır. Bu yüzden motor haritalarına ulaşmak mümkün olmaz ve değişiklik yapılamaz.
Chip tuning sadece otomobillere yapılmaz; kamyon, tır gibi ağır vasıta araçlara da yapılabilir. Özellikle yük taşımacılığında kullanılan araçlarda motorun maksimum hız limitinin arttırılması yaygın bir uygulamadır.
Chip Tuning Yapmak Ne Kadar Doğrudur?
Birçok sistemi olduğu gibi EKÜ’yü de mühendisler tasarlamaktadır. Yukarıda da belirttiğim üzere, mühendisler motorun uzun ömür sergilemesi ve düşük yakıt tüketmesi üzerine tasarımlarını yapmaktadırlar. Bunların yanında motorun makul bir ömür içinde güvenilir şekilde çalışması da en çok önem verilen hususlardandır. Chip tuning uygulamalarında ise bu kıstaslar pek dikkate alınmaz, alınamaz. Şimdi bunun sebeplerine bakalım.
Chip tuning uygulaması ile motorunuzun gücünü %20 arttırdığınızı düşünün. Bu silindir içine daha fazla dolgu aldığınız, yanma sıcaklıklarının daha yüksek olduğu ve yanma basıncının daha yüksek mertebelere ulaştığı anlamına gelir. Halbuki sizin aracınız tasarlanırken daha düşük termal şartlarda ve basınçlarda test edilmişti. Siz motor gücünü arttırdınız fakat mekanik aksamları artan güce göre değiştirmediniz/güçlendirmediniz. Dolayısıyla sizin güç artışı uygulamanız motor bloğunun daha çabuk aşınması, piston, biyel ve krank mili yataklarının daha çabuk yorulması sorunlarına veya turbonun daha çabuk bozulmasına sebep olacak ve motorun ömrünü azalacaktır.
Sonuç olarak orijinal EKÜ değerlerini kullanmak motor ömrü ve emniyeti açısından önemlidir. Fakat motor ömrünü çok fazla azaltmayacak şekilde küçük güç artımları yapılabilir. Ancak bu değişikliklerin de kontrollü yapılması ve her noktada motorun mekanik limitlere ulaşmadığından, emniyetle çalışabildiğinden emin olunması gerekir. Bunların yanında chip tuning kontrollü yapılmaması durumunda motora ciddi zararlar verebileceği unutulmamalıdır.
KAYNAKLAR: