Sertlik : Malzemenin çizilmeye, aşınmaya, kesilmeye ve plastik deformasyona karşı gösterdiği dirençtir. Bu özellik göreceli olup malzemeler için kıyaslanması amacıyla aynı tip deneye ve aynı cihazda ölçülmesi gerekir. Bu deney şu şekilde yapılmaktadır;
- Sertliği ölçülecek olan malzemeden numune alınır. Alınan numune düzgün şekilde değilse, yamuk ve çarpık şekle sahipse numuneyi bakalite alma işlemi gerçekleştirilir. Bakalite alma işlemi ise özel bir cihaz olan bakalite alma cihazı sayesinde gerçekleştirilir. Bu cihaz aşağıda verilmiştir.
- Cihazda mevcut olan deliğe numune yerleştirilir ve belli oranda bakalit monomerleri ilave edilerek üzeri kapatılır ve cihaz bakalit monomerlerini eritir ve basınç altında tutarak parçanın bakalit içerisine girmesi sağlanır. Tabi numune üzerinde ölçüm yapılacak yüzey dışarda kalacak şekilde ayarlanmalıdır.
- Bakalite alınan numune zımparalama ve parlatma işlemi uygulanır. Zımparalama kademeli olarak büyükten küçüğe doğru gerçekleştirilir ve numunenin yüzeyi neredeyse pürüzsüz hale getirilir. Ardından parlatma işlemi gerçekleştirilir ve bu parlatma işlemindeki amaç optik mikroskoptan numunenin yüzeyi net olarak görülsün ayrıca parlaklık arttıkça pürüzlülük azalır. Pürüzsüz yüzeyden alınan ölçümler daha doğrudur çünkü yüzeydeki pürüzler numune üzerinde çentik etkisi yapar ve gerçek sertlik değerinden uzaklaştırır bundan dolayı yüzey pürüzlülüğü önem arz eder.
- Zımparalama / parlatma işleminden sonra yüzey dağlanarak tabiri caizse tıpkı bir ayna gibi parlaması sağlanmış olur. Dağlama, yakma işlemi demek ama nu yakmadan kasıt fiziksel anlamda değildir. Dağlama asit çözeltileri ile yapılmaktadır.
- Malzeme artık sertlik ölçümüne hazırdır ve ölçüm esnasında dikkat edilecek hususlar yapılacak olan deneyin tipine göre değişmektedir. Örneğin;
Brinell sertlik ölçme işleminde yüzeye yarıçapı belli bir değerde olan küre yüzeye bastırılır ve belli süre bu yüzeyde tutulur. Ardından yüzeyde meydana gelen izin çapı veya izin yüzey alanı ölçülerek sertlik hesaplanır. Bu ölçümde dikkat edilmesi gereken husus ardı ardına malzeme üzerinden alınacak ölçümler arasındaki mesafe bilye çapının en az 4 katı olmalıdır. Bunun nedeni yapılan bir önceki ölçümde numunede meydana gelen deformasyon sonucunda o bölgede ve çevresinde meydana gelen dislokasyonların artması sonucu bu bölgede malzemenin mukavemet ve sertliğinde bir artış görülmesinden dolayıdır. Yapılan deneyler sonucu bu mesafe en az bilye çapının 4 katı olması tavsiye edilir.
Sertlik ölçme işlem adımlarını kısaca yukarıdaki işlem adımlarıyla gerçekleşmektedir.
İbrahim Taş