Giriş

Otonom araçlar günümüzün en çok tartışılan teknolojik gelişmelerinden biridir. Otonom araçlarla birlikte birçok değişim ve dönüşüm yaşanacağı düşünülmektedir. Bu değişim ve dönüşümün ise hangi konuda ne kadar faydalı veya zararlı olacağı konusu tartışmalıdır. Bu yazımızda otonom araçların potansiyel faydalara ve zararlarına değineceğiz.

Otonom Araçların Potansiyel Faydaları

Otonom araçların potansiyel faydaları arasında düşük hareketlilik ve altyapı maliyetleri, artan güvenlik, artan mobilite, artan müşteri memnuniyeti ve daha az suç bulunmaktadır. Bu faydalar, trafik kazalarında potansiyel olarak önemli bir düşüşü de içerir, yaralanmaları azaltır ve daha az sigorta maliyeti sağlar. Otonom otomobillerin trafik akışını arttırması öngörülmekte, çocuklar, yaşlılar, engelliler ve yoksullar için hareket serbestisi artmaktadır; daha düşük yakıt tüketimi sağlar, park yeri ihtiyacını önemli ölçüde azaltır, trafik suçlarını azaltır ve özellikle hizmet ekonomisinde taşımacılık için iş modellerini kolaylaştırır.

Potansiyel faydaları şöyle sıralamak mümkündür:

• Güvenlik: Trafikte kazaların büyük oranı insan faktöründen kaynaklanmaktadır. Otonom araçlar ile insan faktörü ortadan kalkacağından güvenlik dikkate değer oranda artacaktır. ABD menşeili McKinsey&Company firmasının yaptığı araştırmaya göre otonom araçlar ile trafik kazaları %90 oranında azalacak ve ABD genelinde yıllık 190 milyar dolarlık (daha az kaza ve daha az yaralı olacağından) kazanç sağlayacak ve binlerce kişinin ölmesi engellenecektir.
• Refah Seviyesi: Otonom araçların refah seviyesini yükselteceği öngörülmektedir. Çünkü sürücü ihtiyacı olmayacağından işçilik maliyetleri düşecektir. Bunun direksiyon zorunluluğun olmaması araçta daha fazla hacim olması, yolcuların sabit bir yöne bakmak zorunda olmamasını mümkün kılar. İnsanlar seyahat süresini daha verimli değerlendirebilir. Karavan gibi büyük araçlar için ise kayda değer ölçüde kullanım kolaylığı sağlanmış olur.
• Trafik: Otonom araçlarla birlikte daha az trafik olacaktır. İnsan faktörünün ortadan kaldırılmasıyla birlikte araç davranışı daha rasyonel olacağından ve elektronik donanımın algılama-tepki süresi insanınkinden daha hızlı olacağından legal hız limitleri daha yüksek seviyelere çıkartılabilir ve trafiktaki araç davranışı daha öngörülebilir olduğundan trafik kontrolü kolaylaşır.
• Maliyet: Daha güvenli sürüşün, taşıt sigortası maliyetlerini azaltması beklenmektedir. Trafik sıkışıklığının azalması ve otonom araçların yaygın kullanımı nedeniyle trafik akışındaki gelişmeler de daha yüksek yakıt verimliliğine dönüşecektir. Buna ek olarak, araçlar gereksiz ivmelenmelerden sakınacağından tipik olarak hızdaki verimsiz değişikliklerden kaynaklanan verimsizliği ortadan kaldırarak yakıt ekonomisini arttıracaktır.

Otonom Araçların Potansiyel Zararları

Artan araç otomasyonuna yönelik çeşitli potansiyel faydalara rağmen, güvenlik, teknoloji sorunları, sorumlulukla ilgili anlaşmazlıklar gibi çözülmemiş sorunlar bulunmaktadır. Bireylerin otomobillerinin kontrolünü kaybetme direnişi, sürücüsüz araçların güvenliği, yasal düzenlemelerin gerekliliği, bilgisayar korsanları veya terörizm gibi gizlilik ve güvenlik kaygıları, karayolu taşımacılığı sektöründe işgücü kaybıyla ilgili kaygılar gibi riskler vardır. Bu meselelerin birçoğu, ilk defa, otonom nesneler, bilgisayar kontrollü kara taşıtlarının serbest dolaşımda bulunmasına izin vereceğinden, pek çok güvenlik sorununun ortaya çıkacağı düşünülmektedir.

• İşgücü Kaybı: İşgücü kaybı bir avantaj olarak yukarıda sayılmasına rağmen bazı araştırmacılar bunun dezavantaj olabileceğini söylemektedir. Bunun nedeni ise birçok sendikanın iş ve işgücü kaybından dolayı direniş göstereceği yönündedir. Bunun yanında sigorta şirketlerinde, tamir atolyelerinde çalışan sayılarında da azalma meydana gelecektir. Michael Osborne ve Carl Benedikt Frey tarafından yazılan makalede otonom araçların birçok işi gereksiz kılacağını söylenmektedirler.
• Gizlilik: Aracın konumunun ve diğer yolcu bilgilerinin insanın erişebileceği bir arayüze entegre olması durumunda gizlilik sorunu ortaya çıkacaktır. Araçlar birbirleriyle ve kendi içinde haberleştiğinden hacker saldırılarının veya terörist saldırıların olması da muhtemeldir. 
• Trafik ve Karbon Salınımı: Bazı çalışmalar otonom araçların trafik sıkışıklığını arttıracağını söylemektedir (kaynaklarda 4. sırada). Ek olarak insanların daha stressiz ve konforlu yolculuk yapmalarından dolayı seyahatlerinin artacağı ve karbon salınımını arttıracağı da düşünülmektedir.
• Etik Sorunlar: Otonom araçların etik kuralları hala dile getirilmekte ve tartışmalara yol açabilmektedir. Ayrıca, insan etiğinin değişkenliği, bağlam bağımlılığı, karmaşıklığı ve deterministik olmayan doğasını daha yakından düşünmek gerekebilir. Farklı insan sürücüler, araç kullanırken, kendilerine zarar vermekten kaçınmak veya başkalarını koruma riski altına sokmak gibi çeşitli etik kararlar alırlar. Bu karar mekanizmalarının nasıl oluşturulacağı konusunda şüpheler ve endişeler vardır. Örneğin aracın kaçınılmaz bir çarpışmada hangi eylemi gerçekleştireceğine karar veren yazılımı programlarken, ahlaki ve ahlaki gerekçeler dikkate alınır; otonom arabanın bir otobüse çarpıp çarpmayacağına, potansiyel olarak içerideki insanları öldüreceğine; ya da başka bir yerde, potansiyel olarak kendi yolcularını ya da yakındaki yayaları öldüreceğine karar vermesi gerekir. Bu durumda hangi eylemi gerçekleştireceği sorusunun cevabı kesin değildir.

 Sonuç ve Değerlendirme

Otonom araçların yaygınlaşmasıyla birlikte birçok fayda-zarar sayılabiliyor. Aynı konu hem fayda hem de zarar olarak karşımıza çıkabilmektedir; bunu fayda-zarar karşılaştırmasında net olarak görüyoruz. Tüm bunlara rağmen hükümetler otonom araçlar için yeni yasalar çıkartmakta ve firmalar da bu teknolojiye yatırım yapmaktadırlar. Yakın gelecekte de otonom araçlar yaygınlık kazanacak ve etrafımızda çok daha sık görülecektir.

Yararlanılan kaynaklar:

• Ramsey, Mike (3 May 2015). “Self-Driving Cars Could Cut Down on Accidents, Study Says”. The Wall Street Journal. Retrieved 29 October 2016.
•  Light, Donald (8 May 2012). A Scenario” The End of Auto Insurance (Technical report). Celent.
• Benedikt Frey, Carl; Osborne, Michael A. (1 January 2017). “The future of employment: How susceptible are jobs to computerisation?”. Technological Forecasting and Social Change. 114: 254–280. doi:10.1016/j.techfore.2016.08.019. ISSN 0040-1625.
•  James M. Anderson; Nidhi Kalra; Karlyn D. Stanley; Paul Sorensen; Constantine Samaras; Oluwatobi A. Oluwatola (2016). “Autonomous Vehicle Technology: A Guide for Policymakers”. RAND Corporation. Retrieved 30 October 2016.

 

 Adem Oruz

 1 Eylül 2018