Plastiklerin şekillendirilmesinde birçok yöntem uygulanmaktadır. Bunlardan belli başlı 3 yöntem burada anlatılmaktadır.

1)Enjeksiyon Kalıplama

Termoplast bir plastiğin ısıtılmış bir cihaz silindirinin lülesinden kapalı bir kalıba basınç uygulanarak enjekte edilmesi ile yapılan biçimlendirme işlemidir. Enjeksiyon kalıplama hidrolik sistem basıncı, uygulanan sıcaklık ve süre büyük ölçüde biçimlendirilen plastik türüne bağlıdır. Kullanılan cihazlar, küçük kapasiteli ve basit parçaların kalıplanmasında piston-dalgıç tipi, daha kaliteli ve fazla sayıda parçaların kalıplanması içinde helezonlu olmak üzere iki çeşittir. Isıtma işlemi elektrikle ve hidrolik sistemler elde edilir.

Kalıp imalinde dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:

1-Parça biçimine bağlı olarak malzemenin kalıp içine akmaya başladığı yolluk denilen kanalların boyutları ve sayısı. Küçük plastik parçalar genellikle aynı anda 5-10 vb. sayıda parçanın üretilmesi şeklinde ve ortak yolluk kullanılması şeklinde yapılır. Her parçanın aynı kalitede olması için hepsinin püskürtme basınçları, soğuma hızları aynı olmalıdır. Yolluk sisteminin her kalıba aynı basınçta girmesi için her kalıp için farklı çaplarda kanallar açılması uygulanan işlemlerden biridir.

2-Kalıbın çeşitli bölgelerine verilmesi gerekli koniklikler. Bilindiği üzere akışkan özellikleri basınç-sıcaklık ilişkisinde gelişir. Bunların değişmesi ile akışkanın en temel karakteristiği olan viskozitesi (viskozite basit olarak akmaya karşı direnç olarak  tanımlanır), yoğunluğu; bunlara bağlı olarak da karakteristiği değişir. Kalıba koniklik verilmesini temel sebebi ise yüksek basınç değişimlerini önlemektir. Bunun yanında kalıpta dik kesitlerin olması bu noktalarda kopmaların  olmasına sebep olabilmektedir.

3-Hafif olarak imal. Burada malzemenin sıcaklığa bağlı olarak genleşmesi, istenen fiziksel özellikler dikkate alınır. Mümkün olan en hafif parça üretilmeye çalışılır.

4-İç yüzeylerin parlatılması. Kalıbın iç yüzeyi, ürünün dış yüzeyine temas eden bölgedir. Dolayısıyla iç yüzeyin kalitesi parçanın dış yüzeyinin kalitesini belirleyen bir faktördür.

5-Alt ve üst parçaların çok iyi uyum sağlaması. Kalıplar duruma göre yekpare duruma göre iki parçalı olacak şekilde üretilir. İki parçalı tasarlanan kalıplarda parçanın kesitinde iz meydana gelir. Bu izin minimum olması ve iki parçanın simetrik olması açısından kalıp parçaların uyumu önem arz etmektedir.

Bu yöntemle enjeksiyon türü bütün termoplastlar, bazı elastomerler ve makinenin donanımında değişiklik yapmak kaydıyla termoset ürünler biçimlendirilebilir. Otomobil hız göstergesi, soğutucu ön kısmı ve rafı, naylon bardak ve polistiren buzdolabı çekmecesi televizyon ön çerçevesi enjeksiyon kalıplama yöntemiyle imal edilir.

Enjeksiyon ile üretimin temel çalışma prensibi aşağıdaki video izlenerek daha iyi anlaşılabilir:

https://www.youtube.com/watch?v=DjhjZO131II&list=PLtnVNQs5RHWbYO6qX3o2nnGHDIz1TFWfF

2) Enjeksiyon İle Şişirme Kalıplama

Termoplast plastikler kullanılarak küçük, orta ve büyük boy içi boş kapların üretimi için uygulanan bir biçimlendirme yöntemidir. Cam hamurunun biçimlendirilmesine benzer yöntemin iki ana işlemi vardır. Önce viskoz hamur kıvamındaki plastik altı kapalı byir borucuk (porizon) halinde açık kalıba akıtılır. Sonra kalıp kapanarak basınçlı hava veya buhar üflenerek parizonun şişmesi ve kalıp içi formunu alması sağlanır. Bu yöntemle parçalar istenilen cidar kalınlığında, gramajda ve dış ölçüleri hassas bir şekilde üretilebilirler. 20-30 cm^3’lük küçük şişeler, orta ve büyük boy kovalar, leğenler, bidonlar ve variller bu yöntemle üretilen örneklerdir.

3)Ekstrüzyon

 Ekstrüzyon, plastik maddenin ısı ile akışkan hale getirilerek belirli şekildeki kalıptan basınçla geçilmesi yöntemidir. Bu yöntemle çubuk, boru, profil malzeme, levha, film ve herhangi bir başka malzeme kaplama yapılabilir. Genelde termoplast plastikler kullanılır. Enjeksiyon cihazlarında olduğu gibi granül plastiğin konulduğu bir besleme hunisi, üzerinde elektrikli ısıtma düzeni bulunan helezon haznesi, hatvesi ve diş yüksekliği değişen bir helezon, bazen birden fazla uç kısma bağlı bir kalıp ile kontrol sisteminden oluşur.

Adem ORUZ

14 Şubat 2015