1) ECU (Engine Control Unit)

Motor kontrol ünitesi, temel olarak otomobilin bilgi okuyucusu ve düzenleyicisidir. Motorun çalışma şartlarını sürekli olarak denetler, parametreleri hesaplar ve sürekli olarak değişkenleri ayarlar. Araç üzerindeki sensörlerden topladığı bilgilere göre yakıt, rolanti, hava düzenlemesi işlemlerini, içerisinde bulunan mikro işlemciler sayesinde kontrol eder ve aracın optimum çalışma ortamını korur. ECU’nun kontrol ettiği sistemler: hava-yakıt karışım oranı, hava akış metresi, krank mili devir hızı, enjeksiyon kontrolcüsü, egzoz gazlarının lambda ayarı, ateşleme zamanlaması, rölanti devir hızı, elektronik gaz pedal sensörü, yakıt basıncı sensörü, soğutma sıvıları ve sıcaklık sensörleri, değişken valf zamanlaması kontrolü olarak sıralanabilir.

2) ABS (Antiblock Brake System)

ABS, sürücülere, tekerlekler kilitlenmeden fren yapma olanağı sağlar. ABS, fren durumunda her bir tekerleğin devir sayısındaki değişikliği bir kontrol ünitesi aracılığı ile denetleyen bir sistemdir. Ani frenler veya ıslak zeminlerde devreye giren ABS, kullanılan aracın manevra ve kontrol yeteneğini artırarak, sürücüye yardımcı olur. Dönüş sayısının ani düşmesi ve tekerleğin kilitlenmesi durumunda kontrol ünitesi otomatik olarak fren basıncını düşürür. Tekerlek tekrar hızlanınca fren basıncını tekrar yükselterek tekerlek frenlenir. Bu aşama saniyede birçok kez gerçekleşir. Sağ ve sol tarafın ayrı zeminlerde olması halinde herhangi bir kilitlenme veya kayma olmaz.

3) EDL (Electronic Differential Lock)

 Özellikle arkadan itişli otomobillerde, tekerleklerin eşit güçte dönmesini sağlayan, elektro-mekanik diferansiyel kilit sistemidir. Bir tekerleğin patinaj yapması durumunda, elektronik diferansiyel kilidi o tekerleğe hassas bir şekilde fren uygular ve güç, daha iyi tutuşa sahip olan tekerleğe aktarılır. Elektronik diferansiyel kilidi, lastik aşınmasını azaltır ve yaklaşık 40 km/s hıza kadar çalışır.

4) ESP (Electronic Stability Program)

 Elektronik denge programıdır. Otomobilin seyir halinde çizgisini korumasına, savrulmadan stabil bir şekilde seyrini sürdürmesine yardımcı olur. Savrulma, ani direksiyon kırma gibi dengesizlik durumlarında devreye girerek, dört tekerleğin her birine farklılaşmış halde frenleyici bir tork uygulayarak aracın hareketini düzeltir. Gerektiğinde tek bir tekerleğe bile fren yaptıran ve amortisörlerin hareketini de kontrol eden sistemdir.

5) FPS (Fire Protection Systems)

 Yangın Önleme Sistemidir. Çarpışma anında benzin deposunun otomobilin içi ile bağlantısını kesen ayırıcılar, yakıt pompası üzerine yerleştirilmiş atalet sensörü, çift yönde akışı kesen selenoid valf taşıtın güvenliğini arttırır. Otomobilin ana elektrik tertibatı ise, kısa devre sonucunda çıkan yangınları önlemek amacıyla hazırlanmış bir sigorta tarafından korunur.

6) EGR (Exhaust Gas Recirculation)

 Egzoz gazındaki zararlı gazların tekrar silindirlere gönderilerek yanma kötüleştirilip, yanma sonu sıcaklığı düşürülerek çevre açısından zararlı azot oksit gazlarını (NOx) kontrol altında tutmayı hedefleyen sistemdir. Çünkü yanma odası içinde basınç ve sıcaklığı, motor performansını etkilemeden düşürmek için, silindire alınan hava/yakıt karışımını kötüleştirmek gerekir. Motor ara hızlarda çalışırken, gaz kelebeği yavaş yavaş açıldığında emme manifoldundaki kısmen yüksek vakum, EGR kesme valfine etki ederek kanalı yavaşça açar. Egzoz gazları emme manifolduna girerek H/Y karışımına karışır. Bu durumda emme manifolduna egzoz gazı akışı çok az olmaktadır. Fakat gaz kelebeği açılıp motor devri arttığı anda, emme manifoldundaki vakum miktarı artacağından, EGR kesme valfı daha çok açılır ve egzoz gaz geçişi daha da artar. Bu anda maksimum bir egzoz gaz akışı vardır. Motor tam yükte çalışırken motordan istenen güç çok fazla olacağından motorun çalışmasını olumsuz yönde etkileyen EGR sisteminin çalışmaması istenir. Motor tam açık gaz kelebeği konumunda çalışırken EGR sisteminde bulunan bir sınırlayıcı emme manifoldundaki havanın hızının artmasıyla vakum düşer ve sınırlayıcı vakumun EGR kesme valfine ulaşmasına izin vermez. Motor tam yük ve hızlarda çalışırken EGR sistemi devre dışı kalır.

7) TCS (Traction Control System)

 Çekiş kontrol sistemi veya itişin olduğu herhangi bir tekerleğin boşa dönmesini engelleyen kontrol sistemidir. Yağışlı havalarda ya da yolların kirli olduğu durumlarda gaza sert yüklenince lastik yerle temasını kaybeder ve arac patinaj yapmaya başlar. TCS yani çekiş kontrol sistemi burada devreye girer. Patinaj engelleme sistemi, kalkış sırasında hangi lastik boşa çıkmışsa o lastik üzerinden yükü alır ve diğer lastiklere dağıtır. Bu sayede aracın yola daha iyi tutunup patinaj yapmadan rahat bir kalkış yapmasını sağlar. Yağışlı zeminlerde kalkış yaparken ya da performanslı araç kullanan sürücüler hızlı kalkışlarda gaza ani ve fazla bastıklarında patinaj engelleme sistemi devreye girer ve aracın savrulmasını ve yoldan çıkmasını önler. Patinaj engelleme sistemi, araç kalkarken lastiklerden biri boşa düşerse devreye girer ve sürücü patinaj yapmadan rahat bir kalkış yapmış olur.

8) MSR (Motor Schleppmomenten Regelung)

 Elektronik motor çekiş kontrolü (MSR), kaygan zeminde motor freni ektisi sayesinde tahrik tekerleklerinin bloke edilme ihtimalini önler. Bu durum sürücü aniden ayağını gazdan çektiğinde veya hızlı bir şekilde vites küçülttüğüne ortaya çıkmaktadır. Motor freni etkisi nedeniyle tahrik tekerleklerinde kayma meydana gelebilir. Bu kayma, kısa süreliğine zemin tutuşunun kaybedilmesine ve sürüş durumunun dengesizleşmesine neden olur. MSR, bu durumlarda sürüş dengesini muhafaza eder ve böylece güvenliği arttırır. MSR, gerekli bilgileri tekerlek devir sensörlerinden ve motor ya da şanzıman kontrol ünitesinden alır. Kontrol ünitesi tahrik tekerleklerinde kayma algıladığı anda MSR veri yolu üzerinden motor kontrol ünitesine bilgi verir. Tahrik tekerlekleri yeniden araç hızına uygun şekilde dönene kadar, motor devri hafif bir şekilde arttırılır. Bu sayede araç yönlendirilebilir durumda kalır ve sürüş dengesi muhafaza edilir.

Gönderen: Aylin Büyükyanbolu

Uludağ Üniversitesi

Makine Mühendisliği ve Otomotiv Mühendisliği (yandal) Öğrencisi

aylin.bykynbl@gmail.com

2 Şubat 2015